Onmisbare vaardigheid: dactylo

Dactylografie, of blind en nauwkeurig leren typen, is een essentiële vaardigheid in administratieve omgevingen. Maar voor blinde en slechtziende personen is het ook een belangrijke stap richting zelfstandigheid: kunnen schrijven zonder te kijken, puur op spiergeheugen en kennis van het toetsenbord.

Dactylografie ontstond eind 19e eeuw met de opkomst van de typmachine. Sindsdien is het een onmisbare techniek geworden, eerst voor typmachinegebruikers, nu voor wie met computers werkt. Voor personen met een visuele handicap is het echter veel meer dan een productiviteitstool, het is de sleutel tot digitale zelfstandigheid. Xavier Guerra geeft al vijf jaar dactyloles aan het Franstalig Beroepsopleidingscentrum van de Brailleliga. “Na twee jaar bij de SIAT kreeg ik de kans om dactylo-lesgever te worden. Toen ik het vak overnam, viel me op dat het al bijna een generatie lang op dezelfde manier werd gegeven. Ik wilde het vernieuwen, vooral om het beter af te stemmen op blinde of slechtziende personen. Zij kijken niet naar hun toetsenbord en hebben een veel scherper ontwikkelde tastzin.”

Een multisensorisch leerproces

Xaviers aanpak is geïnspireerd op neurowetenschap en welzijn. “Bij het begin van de cursus vraag ik de cursisten (diegenen met een restvisus) om hun ogen te sluiten en te beschrijven hoe het toetsenbord voelt. Vaak zijn ze onzeker. Vertrouwen is essentieel en het leerklimaat moet veilig en stimulerend zijn. Kijk naar hoe kinderen instinctief spelconsoles leren gebruiken zonder ernaar te kijken, in een speelse en motiverende omgeving. Dat zijn de ideale omstandigheden!” Naast een betere tastzin, hebben blinde en slechtziende personen vaak een sterkere verbeelding dan zienden. “Ik vraag hen dus om zich hun toetsenbord in te beelden, maar ook om zichzelf voor te stellen terwijl ze typen, om de bewegingen te visualiseren. Zo herontdekken ze waar elke toets zit. Door de letters hardop uit te spreken en tegelijk de toetsen aan te raken, combineren ze horen en voelen, een krachtige combinatie voor blijvende herinnering. Want wat je bewust doet, onthoud je beter.”

Beweging telt

Hoeveel vingers gebruik jij eigenlijk als je typt? Met dactylografie leer je typen met tien vingers, ook je duimen! “Elke vinger die je niet gebruikt, betekent 10% minder productiviteit,” lacht Xavier. “Maar de echte sterren zijn de polsen, armen en zelfs de schouders. Het is een geheel van (micro)bewegingen die je moet aanleren. Zoals in de turnles vroeger: je moet niet alleen kijken, je moet het ook dóén. Hetzelfde geldt voor dactylografie. Door te oefenen en fouten bewust op te merken, train je je spiergeheugen, de verbinding tussen brein en beweging. Schrijven zonder te kijken of je tekst te controleren, geeft mentale ruimte. Zo kun je je op andere dingen concentreren of, voor wie nog wat zicht heeft, oogcontact maken. Het wordt een automatisme, zoals krabben als je ergens jeuk hebt zonder erbij na te denken. En dat bespaart veel tijd én energie.”

Efficiënter

Blinde of slechtziende personen die dactylografie beheersen, typen vaak sneller dan zienden die dat niet kunnen. En door te oefenen neemt die snelheid toe. “Ik zie het aan mijn leerlingen: eerst zijn ze verbaasd dat ze 20 woorden per minuut halen, dan 25, dan 30… Dactylografie opent de digitale wereld: werken, een boek schrijven, formulieren invullen, vragen stellen aan een chatbot, WhatsApp gebruiken op de computer,… het kan allemaal, én veel sneller.” En dat leerproces hoeft echt niet lang te duren. “Mijn tips? Leg de lat niet te hoog, luister naar je lichaam en adem. Je hoeft niet te diep te gaan om je te kunnen concentreren, om dan achteraf opgelucht adem te halen als je klaar bent. Begin pas als je je goed voelt. Je leert sneller dan je denkt, want wie traag leert, leert eigenlijk snel. Dat zeg ik vaak in mijn lessen: geef je brein de tijd om te begrijpen wat je doet. Bewust leren is beter leren!”